Harfsense Molen - De Elf Marken

DE HARFSER MOLEN
Als je in het oude Harfsen komt, ontdek je nog prachtige akkers op de Harfsense enk. Onwillekeurig denk je dan terug aan de tijd, dat in deze enk nog een prachtige korenmolen stond, die helaas bij de bevrijding werd verwoest.
In de archieven is niet veel van deze molen terug te vinden, maar uit een advertentie van 1853 blijkt de molen 2 jaar geleden gebouwd te zijn, dus we nemen 1851 maar als bouwjaar aan.
Ook kon oud-molenaar A. Hartgerink uit Vlagtwedde ons nog enige inlichtingen verstrekken.
Volgens hem had de molen geen naam en werd altijd "de Harfser Molen" genoemd. Het was een beltmolen, waarvan het onderste deel in steen was opgetrokken en het bovenste deel (2/3) van hout en met riet gedekt. In de molenbelt was een gedeelte uitgespaard als ingang, zodat men gelijkvloers in de molen kwam. De zware houten stijlen of gebinten waren niet gezaagd, maar "kant gehouwen" met de bijl. In de molen lagen twee stel stenen, waarvan één stel was voorzien van een regulateur. Zo'n regulateur zorgt er namelijk voor dat, wanneer de molen sneller draait de zgn. "lopersteen" steviger op de "liggersteen" wordt gedrukt, zodat de fijnheid van het meel constant blijft. Zonder deze regulateur zou er steeds iemand bij de meelzak moeten staan om de fijnheid van het meel met de hand te regelen. De molen had een vlucht van 23 meter.

Vermoedelijk is Laurens Hartgerink de koper van de molen geweest in 1853. Laurens Hartgerink gaf bij zijn huwelijk op 22 november 1844 met Gerdina Lijzen, als beroep "windkorenmolenaar" op. Deze Laurens is geboren te Lochem 2 augustus 1814 en is overleden op 22 februari 1892. Verder is bekend dat genoemde Hartgerink op 20 juni 1856 hertrouwde met een zuster van zijn inmiddels overleden vrouw, (namelijk met) Willemina Lijzen. Op 17 januari 1846 werd uit het eerste huwelijk een zoon, Laurens Hartgerink, geboren, die ook molenaar werd. Hij is in 1906 overleden en hij is gehuwd geweest met Willemina Gesink.
Uit dit huwelijk werd Jan Willem Hartgerink geboren op 18 februari 1879, die ook molenaar werd. Deze is overleden op 19 februari 1960 en is gehuwd geweest met Harmken Smeenk (Esterholt). De laatste molenaar van de Harfser Molen werd uit dit huwelijk geboren op 21 juli 1911, en maakte met zijn vader Jan Willem de ondergang van de molen mee, bij de oorlogshandelingen in april 1945.
Het was een harde klap voor vader en zoon Hartgerink, dat het niet mogelijk bleek de molen te herbouwen. De molen was al geruime tijd in handen van de familie Hartgerink en ook in het verleden had men te kampen gehad met tegenspoed. Zo werd in 1897 de molen door bliksem getroffen, waardoor de molenas en de beide roeden zwaar werden beschadigd. De schade werd hersteld en uit voorzorg werd een bliksemafleider aangebracht. Toch werd de molen nog een keer door de bliksem getroffen op een buiïge dag in maart, toen vader Jan Willem en zijn broer aan het malen waren en er plotseling een onweersbui kwam opzetten. De mulders zetten onmiddellijk de molen stil, namen de zeilen snel van de wieken en net toen de broer van Jan Willem de bliksemafleider bevestigde aan de aardpen, sloeg de bliksem in en bleef de man roerloos liggen. Jan Willem was ten einde raad, greep zijn broer en rolde hem van de molenbelt. Beneden gekomen kwam zijn broer weer bij bewustzijn. Hij heeft er zijn leven lang een witte haardos aan overgehouden; ook had hij nadien altijd last van een tintelende vinger aan zijn rechterhand.

Op 1 juni 1927 werd de molen getroffen door een cycloon, welke in Harfsen een spoor van vernieling achter liet.
De beide wieken werden afgerukt, terwijl de kap en de as zwaar werden beschadigd. Ook het woonhuis werd niet gespaard. Een jaar later was de molen hersteld en kon men weer profiteren van de wind.
Een dodelijk ongeval deed zich voor in april 1916. Een driejarig zoontje van Jan Willem Hartgerink was in een onbewaakt ogenblik de molenbelt opgelopen en in aanraking gekomen met de draaiende wieken, waardoor hij dodelijk werd getroffen. De verslagenheid was groot, dit zowel bij de molenaarsfamilie als bij de buurtgenoten. Het pad van deze mulders ging klaarblijkelijk niet over rozen.

In een artikel "De Gorsselsche Molens van Weleer" heeft de heer Joh. de Graaf o.m. geschreven "dat de Harfser Molen een standerd kaste moet zijn geweest, welke in 1813 is afgebrand door blikseminslag". Hij geeft echter niet aan wanneer deze molen zou zijn gesticht en over wederopbouw wordt evenmin gerept. Waarschijnlijk waren genoemde data bij hem ook niet bekend.

Henk Jansen.

Ter plekke zult u niets terugvinden wat herinnert aan de molen, maar wel de voormalige bedrijfsgebouwen van de Varkens K.I,
De bedoeling is om op deze plek enkele woningen te bouwen