4.570 inwoners in 2024 (van wie 1.145 in de buitengebieden)
Eefde, het dorp met de meeste inwoners in het vroegere gebied van de Elf Marken, heeft geen centrum. Daarvoor is het te versnipperd. Niet voor niets heet het standaardboek over Eefde “Kroniek van een Verknipt Dorp”. Eigenlijk, resumeren de auteurs, “moeten we tot de conclusie komen dat we te maken hebben met een verzameling van wijken en buurten, die we samengevat het dorp Eefde noemden.”
Treinen van Zutphen naar Deventer, van Zutphen naar de Pruisische grens en van Zutphen naar Winterswijk doorkruisen al meer dan anderhalve eeuw het Eefdese grondgebied zonder er ooit te stoppen. In de jaren dertig van de vorige eeuw wordt de gemeenschap gescheiden door het graven van het Twentekanaal.
Maar vergis je niet: de verzuchting van “een verknipt dorp” is geen verzuchting uit zwakte. De inwoners van Eefde staan stevig in hun schoenen. Al 1920 wil Zutphen Warnsveld en Eefde inlijven. Gorssels burgemeester Willem Hendrik Emile baron van der Borch van Verwolde gaat voor in het verzet: “Zoo moge in heel de gemeente van Noord tot Zuid en van West tot Oost de kreet klinken: Wij willen Eefde houden!”
Op het muziekfeest op de Wolzak wordt drie jaar later het Eefdes volkslied gezongen: “(Zutphen) kan nog heel lang roeren, Want krijgen doet ze ’t niet”. In 1950 komt een stukje (de Voosterallee) toch bij Zutphen, maar Warnsveld is sinds 2005 zijn zelfstandigheid helemaal kwijt.
Dat Eefde een versnipperd dorp is, komt door infrastructurele littekens (met de westelijke rondweg uit 2012 als laatste). Maar meer nog is zijn verbrokkeling, of beter misschien: zijn gelaagde identiteit, ingebed in zijn geschiedenis. Het grondgebied van het huidige Eefde is de historische optelsom van maar liefst vier marken. Marke Eefde lag ten noorden van de Eefdese beek, Angeren ten zuiden. Marke ’t Rijssel was een verzameling boerderijen rond een versterkte havezate, op een IJsselduin ten noorden van de Polbeek. ’t Wolfeler was de marke waarover eeuwenlang het kerkpad naar de Martinuskerk in Warnsveld liep – de hervormde gemeente Eefde werd pas in de oorlogsjaren zelfstandig.
De oude marken herbergen de illustere namen van eeuwenoude (en grotendeels verdwenen of ingrijpende verbouwde) adellijke buitenhuizen en landgoederen. ’t Rijssel wordt in 1850 afgebroken. Huize De Voorst, nu gedegradeerd tot trouwlokatie, verandert rond 1700 in een luxueus jachtslot. Koning-stadhouder Willem III bouwt het voor zijn boezemvriend Arnold Joost van Keppel. Folklorist meester Heuvel ziet in Eefde ‘vriendelijke buitentjes en verder het landgoed, het Elze, met het witte kasteel, waar Karel V zou overnacht hebben.’ Het Elze wordt verwoest bij de bevrijding. In de Tachtigjarige Oorlog verwoesten de Spanjaarden kasteel De Boedelhof, lang in het bezit van het geslacht Van der Capellen. In het rampjaar 1672 wordt er de overgave van Zutphen aan de Fransen getekend.
Bij Eefde hoort ook herberg De Laatste Stuiver, voorheen De Hulst. Daar worden de beraadslagingen van de mark Angeren gehouden. In1787 wordt de patriottische waard in elkaar geslagen door Oranjegezinden. In 1831 worden op kosten van de gemeente 77 van de Tiendaagse Veldtocht in België terugkerende mannen in de uitspanning getrakteerd op wijn, bier, tabak en krentenbrood met boter en kaas. Eefde behoort dan al, sinds 1811, tot de gemeente Gorssel. De eerste raadsvergaderingen vinden plaats in De Laatste Stuiver. Pas in 1914 verhuist het gemeentehuis van Eefde naar Gorssel, als de eigenaar van uitspanning de Roskam daar gratis grond aanbiedt.
De buurt bij het historische kasteel De Boedelhof, nu een van de laatste uitbreidingswijken van Eefde, wordt op het eind van de Tweede Wereldoorlog zwaar getroffen door geallieerde misbombardementen. Doelwit zijn de sluis over het Twentekanaal en de Detmerskazerne waar dan Duitse soldaten zijn gelegerd. De kazerne gaat in 2012 definitief dicht als ook de marechaussee er vertrekt. Eefde heeft dan de Koude Oorlog al overleefd: bijna wordt de IJssellinie in stelling gebracht als de Cubacrisis zich in 1962 aandient. Op het laatste moment wijkt het gevaar, en wordt Eefde, net zoals voor andere grote gebieden langs de IJssel is voorzien, niet onder water gezet.
